Το γεωγραφικό ίχνος των επιδημιών στον Αρχαίο Κόσμο

Τα τελευταία χρόνια η ιστορική μελέτη των εκφάνσεων του χώρου έχει γίνει διαδεδομένο ερευνητικό ζητούμενο στις θεωρητικές επιστήμες γνωστό με τον διεθνή όρο Spatial Turn. Κάτι το οποίο δεν θα μπορούσε να αφήσει αδιάφορες τις επιστήμες της αρχαιότητας που σε διάφορες ερευνητικές οπτικές λαμβάνουν υπόψη τους τη μελέτη του κατοικήσιμου χώρου όπως αυτός διαμορφώνεται μέσα από τις αρχαίες φιλολογικές πηγές και όπως αυτές τον διαμορφώνουν στη συγχρονική αλλά και διαχρονική τους διάσταση, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της μελέτης και αποτύπωσης μέσω των ηλεκτρονικών συστημάτων γεωαναφοράς (GIS) και βάσεων δεδομένων των πληροφοριών της αρχαιολογικής έρευνας.

Λόγω της τρέχουσας επικαιρότητας των πανδημιών, έχει γίνει οδυνηρά εμφανές ότι το εν λόγω φαινόμενο είναι τόσο παλιό όσο και ο άνθρωπος. Ήδη από την περίοδο της Πρωτοϊστορίας στην Εγγύς Ανατολή υπάρχουν πηγές που περιγράφουν την αγωνία, αλλά και την αδυναμία του ανθρώπου απέναντι στις επιδημίες, οι οποίες αποτελούν σταθερά έναν ιστορικό παράγοντα στην εξέλιξη των αλλαγών κατά την Αρχαιότητα. Τόσο ως σημείο καταλύτη για κρίσιμες ιστορικές καμπές, όσο και κίνητρο αλλά και ιστορικός δείκτης για την αλλαγή τρόπων ζωής και νοοτροπιών. Κάτι που μπορεί να διαπιστωθεί κατά την Ελληνική Αρχαιότητα από την ένταση του λοιμού της Αθήνας κατά την κλασική περίοδο, ο οποίος είναι το αποκορύφωμα μιας προηγούμενης εξέλιξης. Η εξέλιξη αυτή κορυφώνεται με τη σειρά της κατά τη ρωμαϊκή περίοδο έως την Ύστερη Αρχαιότητα, ώστε να διατυπωθεί σχετικά πρόσφατα η ιστορική εκτίμηση ότι ακριβώς οι επιδημίες ήταν ένας αποφασιστικός παράγων για το τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και τους ιστορικούς μετασχηματισμούς οι οποίοι οδήγησαν στον Μεσαίωνα (Harper Κ. (2017) Fate of Rome. Climate Disease and the End of an Empire. Princeton).

Στόχος της παρούσας δράσης είναι να αποτυπώσει τη γεωγραφική εξάπλωση του φαινομένου των επιδημιών στο σύνολο της Αρχαίας Μεσογείου όπως αυτές αποτυπώνονται σε μία ποικιλία πηγών προερχόμενων από τους διάφορους πολιτισμούς που εμφανίστηκαν στην ευρύτερη περιοχή με έμφαση στη διασταύρωσή τους μέσω του φαινομένου αυτού. Με τον τρόπο αυτό θα γίνει κατανοητή η εξάπλωσή του και οι αντιλήψεις που διαμορφώνονται για αυτό, ιδίως μέσα από τη σύνθεση των προσλαμβανουσών του όσο προχωρούμε προς την πολιτισμική ενοποίηση της Μεσογείου υπό τη σκέπη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και φτάνοντας σε έναν κοινό παρονομαστή ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση κατά την περίοδο της πανδημίας του Ιουστινιανού.